آیا تنها میزان کالری دریافتی در کنترل وزن موثر است؟

به گزارش آژیم،وزن، نتیجه رابطه انرژی ورودی و انرژی مصرفی است . بنابراین اگر برای حفظ وزن فردی، دریافت مثلا روزانه ٢000 کیلوکالری لازم  باشد قاعدتا با دریافت روزانه همین مقدار کالری، باید وزن او ثابت بماند و مشکل خاصّی هم ایجاد نشود . این یک قانون فیزیک است امّا آیا فرقی هم میکند که این مقدار کالری از چه منابع غذایی تامین می شود مثال اگر به جای ١00 گرم کلم بروکلی، ۵ گرم تافی شکلاتی مصرف شود (هر دو حدودا کالری برابری دارند) تفاوتی دارد؟ فیزیک می گوید «خیر» امّا بدن انسان میگوید بلی! « بدن انسان، دستگاه بسیار پیچیده ایست که برخالف یک ماشین تولید حرارت، در پاسخ به سوخت (غذای) ورودی، هورمون ها و میانجی های شیمیایی متعددی را ترشح می کند که بر جنبه های مختلف سلامت از جمله وزن او،  تاثیر می گذارند. از این رو، برای مدیریت وزن فارغ از میزان کالری دریافتی، منابع آن هم اهمیّت دارد. برای مثال قندهای ساده، ذرات کوچکی دارند که قابل تجزیه به قندهای کوچکتر نیستند و لذا در دستگاه گوارش به سهولت جذب می شوند. دو قند ساده بسیار رایج در رژیم غذایی ما، گلوکز و فروکتوز نام دارند. قند خون نیز گلوکز است که در همه بافتهای بدن مصرف میشود و فروکتوز، که سوخت وساز آن تنها در کبد میسّراست، به قند میوه نیز معروف است چون در میوه ها و عسل به وفور یافت میشود. قند و شکر معمولی (اصطلاحا ساکارز) ترکیبی از هر دو این قندهاست. از نظر وزنی، هر یک گرم از این قندها به یک اندازه (چهار کیلوکالری) انرژی تولید می کند منتهی رفتار بدن در قبال این دو قند متفاوت است. فروکتوز، به ویژه در مقادیر بالا، در قیاس با گلوکز، بیشتر گرسنگی را القا و کمتر احساس سیری را ایجاد می کند، موجب انباشت چربی دور شکم و افزایش چربی ها و قند خون می شود. انواع شیرینی ها، شکالت ها، آبنبات ها و قند و شکر از مهم ترین منابع فروکتوز هستند.

نکته: میوه ها علی رغم داشتن فروکتوز، به دلیل وجود مقادیر چشمگیر فیبر، آب، ویتامین ها، املاح و دیگر مواد حیاتی و نیاز به صرف انرژی برای جویده شدن مجموعن بر سلامت انسان اثر مثبت دارند. بسیاری از این ویژگی ها در آب میوه ها موجود نیست! کاستن از کالری دریافتی – از هر منبع غذایی که باشد – عموما به نفع کاهش وزن است ولی این همه داستان نیست. کالری منابع غذایی مختلف، تاثیرات متفاوتی بر گرسنگی، هورمون ها، خرج انرژی و حتی توزیع چربی در بدن دارند. پس رژیم کالری شماری تنها بر روی کالری که در طول روز مصرف می کنید تمرکز دارد این بدان معناست که هیچ تمرکزی بر روی ویتامین ها و مواد معدنی آنها ندارد و این مساله باعث می شود شاید فرد در در طی مدت زمانی به وزن ایده آل خود برسد اما بسیاری از مواد حیاتی بدن خود را از دست خواهد داد پس برای کنترل وزن، آگاهی از میزان کالری دریافتی البته مهم و لازم است ولی کافی نیست. در بسیاری موارد، تغییرات ساده ای در گزینش غذاها چه بسا که اثری معادل و حتی بهتر از محدود کردن غیر اصولی کالری دریافتی داشته باشد.

مونا تاچه بندها کارشناس تغذیه شبکه بهداشت و درمان شهرستان بویین زهرا